منتشر شده در 10 مرداد 1399

خلاصه ای از متن در این قسمت برای نمایش مقصد کلی مطلب گذاشته میشود. این متن میتواند یک یا دو جمله باشد.

بدون مقدمه باید گفت؛ در مجالس و محافل قرآنی کشورمان، توجه اکثر قاريان و حافظان قرآن کریم به صوت و لحن و اجرای نغمات می‌باشد ، و تلاوت قرآن با “اجرای اصولی و مستند“، مورد توجه قرار نمی گیرد.

خداوند متعال، خود بر تحسين ونیکو کردن تلاوت قرآن به گونه‌ای که آن را بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نازل کرده است ، تأکید دارد.

در اهمیت این علم همین بس که در تفسیر آیه «…ورَتِّلِ القُرءانَ تَرتیلا»(سوره مزمل/۷۳،۴) از حضرت على رضي الله عنه آورده‌اند که: «الترتیل تجوید الحروف و معرفة الوقوف» یا «حفظ الوقوف و بیان الحروف».

در این سخن دو محور اساسى براى ترتیل قرآن ، ترسیم شده است : یکى تجوید حروف که ضامِن سلامت الفاظ قرآن است . دیگرى شناخت وقف هاى قرآن که ضامن سلامت معناى قرآن است . شناخت و رعایت وقوف قرآن ، مبتنى بر معرفت عبارات و جمله‌هاست ، که در فهم صحیح کلام الهى اثر دارد.

اما شواهد حاکی از این است که امروزه در مراکز دینی ، تلاوت قرآن با سند متصل ، با رعایت اصول و قواعد تجوید مورد توجه قرار نگرفته است ، اگر تلاوت قرآن صورت می گیرد با اجرای اصول و قواعد تجوید همراه نیست ، و کیفیت اجرا پایین هست.

از مطالعه سیره مشائخ و بزرگان، به این نکته پی می‌بریم آنان سعی در أخذ سند عالی داشته و کم بودن واسطه در سند متصل به پیامبر را ، افتخار و شرف تلقی می کردند ، آنان محضر اساتید قرآن شرفیاب می‌شدند تا بتوانند کیفیت تلاوتشان را بالا ببرند و تأثیرگذاری داشته باشند.

قطعا إتصالِ سندِ تلاوت قرآن کریم ، از این جهت که پیوندیست بین قاری قرآن و مبلّغ وحی ، افتخار و شرفی وصف ناپذیر است، وقتی قاری قرآن تلاوتش را مستند می یابد ، حسی شورانگیز او را از نسبتی ارزشمند با صاحب وحی ، نوید می‌بخشد.

در واقع خداوند متعال، خود اهمیت تلاوت قرآن با سندِ متصل را ، در کلام زیبایش این‌ چنین بیان می‌فرماید ؛ {{وانک لتلقي القرآن من لدن حکیم علیم}}
ترجمه؛به یقین این قرآن از سوی حکیم و دانایی بر تو القا می شود.

در سفرم به استانبول همراه استاد گرانقدر شيخ عبدالرشید الصوفي شاهد صحنه های جالبی بودم ، یکی از مشایخ که خود صاحب آثار علمی فراوان ، و مدیر دانشکدهٔ علوم شرعی بود ، از استاد شيخ عبدالرشید ، برای حضور در دانشکده ، دعوت می‌کرد تا دانشجویان آن دانشکده ، ضمن استفاده از ذخیره علمی استاد ، شرف تلاوت قرآن بر ایشان را داشته باشند لذا در مجلسی بزرگ همگی سوره فاتحه را به صورت همخوانی تلاوت کردند و از اینکه سوره فاتحه ی آنها متصل به سندِ استاد شيخ عبدالرشید صوفی شده بود ، خوشحال بودند و به یکدیگر تبریک می‌گفتند.
در مجلس مشایخ ، اعم از متخصصین فقه و حدیث ، بیش از هرچیز، سخن از علم تجوید و قراءات بود.

‌گاهی در مجالس مختلف از مشایخ عراق و شام ، سؤال می شد ، در کدام دانشگاه علم را فراگرفته اند بدون هیچگونه اشاره ای به مکان فراگیری علوم شرعی ، از مشایخی که علم قراءات را نزد آنان فرا گرفته بودند نام می‌بردند.

از فضای موجود در آن دیار شگفت زده شدم و با تأسف به یاد مراکز دینی در کشور افتادم و خطاب به عزیزانم عرض کردم متأسفانه باید اعتراف کنیم،گاهی شوق و اشتیاقِ یادگیری تجوید چنان کم هست، و اساتید این فن چنان مورد بی توجهی قرار می گیرند که گویا قواعد تجوید ، ساخته و پرداخته علماى این فن می‌باشد ، حال آنکه خداوند متعال می‌فرماید؛ {{و رتّلناه ترتیلا}}
ترجمه: آیات آن را بر تو مرتب، شمرده شده به ترتیبی روشن و به آهستگی برخواندیم.
مطلوب جوامع علمی و مکاتب قرآنی کشورمان ، تعلیم قرآن در حد روخوانی و روانخوانی است ، نه تنها اهل علم به اهمیت تجوید و تلاوتِ مستند ، تأکید نداشته اند چه بسا خود در اجرای قواعد ضعیف ، و تلاوتهایشان غير مستند میباشد .
در ضمن از نظر حسن حفظ به جرأت باید گفت ، فقط ماه مبارک رمضان برای أکثر حافظان قرآن ، محلِ تلاوت قرآن جهت تثبیت محفوظات و آمادگی برای امامت در نماز تراويح قرار گرفته است ، و عدم مراجعه و تکرار محفوظات در طول سال ، از آنان حافظانی نه چندان متقن ساخته است که شدیداً کیفیت جامعه قرآنی را تحت تاثیر قرار می دهد.

از طرفی ، آن دسته از حافظان و قاریان قرآن کریم ، که مجیز هستند و تلاوت مستند انجام می‌دهند ضمن تسلط شگفت‌انگیز بر محفوظات که لازمه فراگیری علم قراءات هست ، اکثر حافظ ابيات شاطبية و درّة نیز می‌باشند.

امروزه گویا تلاوت قرآن با سند متصل به رب العالمين ، با اجرای قواعد و أصول ، مخصوص قاریان قرآن کریم هست ، در حالی که خداوند متعال ، وقتی از صفات بارز مؤمنان سخن می گوید ، چنين می‌فرماید {{الذين اتینهم الکتاب یتلونه حق تلاوته أولئك يومنون به}}
ترجمه؛ كسانى كه به آنان کتاب دادیم [و] آن را چنان كه بايد تلاوت می‌کنند، ايشان‌اند كه بدان ايمان می‌آورند

یکی از دلایل عدم تأثیر پذیری یا کم اثر بودن تلاوتها ، اجرای غير اصولیست ، آشنايي با علم قرائت اين امكان را به انسان مي‌دهد تا قرآن را هر چه زيباتر، فصيح‌تر و روح‌بخش‌تر تلاوت نمايد تا تأثير آيات قرآن کريم بر قلب و جان خود انسان ، و نيز شنوندگان ، دو چندان شود و در ابتدا به حسن صورت آن جذب شده و سپس شيفته سيرت دل‌انگيز و زيباي آن گردند.

ضمن اینکه ، آراستن قاريان قرآن به اخلاق قرآنی از ضروريات است ، چرا كه قاری قرآن بعد از اين مرحله به حد مطلوب قادر خواهد بود مفاهيم الهی را در جامعه ترويج دهد.
اعتقادات ، گفتار و رفتار فردی و اجتماعی قاريان قرآن ، باعثِ تعالی و رشدِ فضای قرآنی در سطح جامعه میشود.
اين امر باعث می‌شود تا جوانانی كه در شرف ورود به اين مقوله هستند با الگوگيری از آنان و با روحيه مضاعف وارد اين مقوله معنوی شوند.

در پایان متذکر میشوم بحران‌ها را می‌توان با تلاوت قرآن با کیفیت و مستند ، حل کرد ؛ اگر امروز جامعه ما نا آرام است تنها راه‌حل ، رجوع به قرآن است ؛ اگر جامعه با قرآن مرتبط شد آرامش انسان‌ها و جامعه زیاد و کجی ها بر طرف می‌شود.

اگر اعجاز قرآن را بخواهیم به جامعه معرفی کنیم می‌توانیم بگوئیم ذکر خدا قلوب را آرام می‌کند چو قرآن هم ذکر است و آرامش بخش قلوب ؛ از اعجاز قرآن این است که برای مفسر دریایی از معانی ، برای عارف مسیری برای سلوک ، برای فیلسوف مبانی فلسفه ، برای فقیه مشی فقیهانه و برای عموم نیز اثر آرامش‌بخشی دارد و لو اینکه ترجمه آن را هم نفهمند.

در پایان ؛ حوزه علمیه امام ندوي (رح) در بخش تجوید و قراءات با استمداد از الله متعال و عنایت مشائخ و اساتید مشهور علم قراءات همچون استاد فرزانه ، شيخ محمد کریّم راجح( شيخ القراء دیار شام) و استاد شيخ عبدالرشید صوفی( شيخ القراء كشور قطر)، و استاد ارجمند شيخ إبراهيم میرمحمدی ( استاد القراء سرزمین پاکستان) ، و همت اساتیدِ داخلی ، آماده خدمت به جامعه قرآنی می‌باشد.

سید محمد یوسف موسوی/استاد و مسؤل دارالقرآن مجتمع دینی امام ندوی رحمة الله علیه