اخلاص:
نخستین چیز اخلاص است، اگر شما زندگی یکی از بزرگان را که خدماتش چشمگیر و نامش درخشنده است، بررسی کنید، متوجه می‌شوید که قطعا مهم‌ترین عامل پیشرفت وی اخلاص بوده، که هریک از اعمال وی را جاويدان نگاه داشته است. شما زندگی نامه مولانا نظام الدین لکهنوی را ملاحظه نمائید؛ برنامه درسی وی بنام « درس نظامی » معروف است و نه تنها در هند، بلکه در بسیاری از نقاط جهان، مورد استفاده است و علی رغم مخالفت‌های عده‌ای، هنوز بر قرار است. بدانید که مهارت‌های علمی به تنهایی موجبات صعود ایشان را فراهم نیاورده است؛ چه در معاصران وی افرادی بوده‌اند که حداقل مانند او از اربابان علم و فضل، ذکاوت و فراست محسوب می‌شده‌اند و اکنون باید بپرسید که چه چیزی سبب شد که خدمات مولانانظام الدین پس از وی همچنان جاویدان بماند، ولی معاصران وی چنین نشدند؛ و اگر هم ذکری از آنان به میان آمد، در ضمن سخن از مولانا نظام الدین است. چنانچه شما کمی بیندیشید و زندگی وی را به دقت مورد بررسی قرار دهید، خواهید دید که پشتوانه وی بجز نیروی شگفت انگیز و اعجاب آور اخلاص، چیزی دیگر نبوده است. و همین نیرو است که خدمات وی را تا قیامت زنده و جاوید نگاه داشته است. آیا می‌دانید او چگونه این اخلاص را کسب نموده است؟آری، هنگامی‌که او از مراحل درسی خویش فراغت یافت؛ فکر کرد هنوز چیزی یاد نگرفته است؟ تلاش نمود تا اینکه به مردی گمنام و امی در روستای غیر معروف “بانسه” دست یافت که دارای سرمایه تزکیه و خلوص بود. پس از آن مولانا نظام الدين با او ارتباط برقرار کرد. نکته اینجاست که او می‌توانست با افرادی ارتباط برقرار کند که امام وقت بودند، اما این کار را نکرد؛ او فکر کرد که نعمت اخلاص اینجا بهتر میسر می‌شود. با آنکه مرشدش فردی گمنام بود و اگر بعدها هم شهرتی پیدا کرد، توسط مولانا نظام‌الدین لکهنوی بود. •
حس فداکاری:
مطلب دوم ایثار و فداکاری است. ایثار و از خودگذشتگی و عزم راسخ چنان نیروی عظیمی است که در هرکسی بوجود آید، او را از «ثرا» به «ثریّا» می‌رساند. این نیرو در هر ملتی که پیداشود، جهان در برابر او خم می‌گردد و به عظمت و مقام وی اعتراف می‌نماید.
جوهر ذاتی:
سومین چیز، «جوهر ذاتی» است. جوهر ذاتی و کفایت شخصی در هر زمان وسیله رشد و ترقی است، اگر شما این سه صفت را حاصل نموده‌اید، بدانید که زمان عوض نشده و چشم انتظار شماست. ولی هرکس فاقد این صفات باشد، هر کجا برود؛ ولو اینکه دارای مدرک‌های ظاهری هم باشد، اما اوضاع را مخالف خود می‌بیند و به موفقیت دست نمی‌یابد. باز عرض می‌کنم، برادران عزیز اگر شما تلاش نمودید و در خود این صفات را بوجود آوردید، بدانید که امروز نیز همان دوران «سلطان عالمگیر»، «نظام الدین طوسی»، «امام غزالی»، «امام رازی، امام ابن قیم» و «امام ابن تیمیه» منتظر شماست. تاریخ دوباره بر می‌گردد. بعضی چنین می‌پندارند که فلان مقام برای آمدن فردی خالی است و زمان در این انتظار بسر می‌برد که فلان فرد فارغ التحصیل شده و بیاید این خلاء را پرکند. خیر این پندار اشتباه است؛ بلکه هیچ مقامی برای هیچ فردی خالی نبوده، هر زمان افراد با نبوغي وجود داشته‌اند؛ اما عصر و زمان برای خود قاعده و اصلی دارد و آن این است که عصر و زمان معتقد به پذیرش فرد «اصلح» بجای «صالح» و «انفع» بجای «نافع» می‌باشد که در هر حال اولی را بر دیگری ترجیح می‌دهد. اگر در شما صفات فوق موجود باشند، بدانید که مهار و زمام عصر و زمان در تمام صحنه‌ها بدست شما بوده و او در انتظار شما بسر می‌برد. آری، طلاب عزیز! ما به همین منظور بچه‌های مسلمان را از والدین‌شان جدا نموده و اینجا می‌آوریم تا انسان‌هایی تربیت نماییم که همین اوصاف سه گانه را در خود بوجود بیاورند و جهانی را تحت تاثیر خود قرار دهند. اگر این امید نبود، اصلا جوازی نداشت که ما شما را در این جایگاه جمع کنیم. همین است هدف «دارالعلوم ندوۃ العلماء » و «دارالعلوم دیوبند» و «مظاهرالعلوم سهارنپور» و مدارس دیگر مثل آن‌ها. ما امیدواریم که طلاب فارغ التحصیل مان بتوانند نمونه‌های بارز اخلاص، از خودگذشتگی و صلاحیت بوده و ارتباطشان را با ما قطع نکنند؛ کما اینکه از بقیه طلاب، نیز امیدواریم که فرصت‌های آینده را مغتنم شمرده و در جهت استفاده هر چه بیشتر از آن دریغ نورزند.
خود را در یابید( ۳_۶)
