منتشر شده در 10 مرداد 1399

قرآن کريم به عنوان معجزه ابدی، شيوه کلامي خود را با توجه به مقتضاي حال مخاطبان و رعايت دقايق بلاغي مطرح کرده است.

نویسنده: سید محمد یوسف موسوی

چکیده:
قرآن کريم به عنوان معجزه ابدی، شيوه کلامي خود را با توجه به مقتضاي حال مخاطبان و رعايت دقايق بلاغي مطرح کرده است.
با توجه به درجه انکار و يا قبول و ترديد مخاطبان، کلمات تأکیدی در قرآن به کثرت بکار رفته است و در ميان تأکیدات، قسم‌های قرآن برجسته‌تر می‌نماید.
سوره تین نود و پنجمین سوره قرآن، هشت آیه دارد و نازل‌شده در مکه است در اين مقاله سعی شده است، پس از بیان سوگندهاي موجود در سوره تين، با استخراج نظر مفسرین از تفاسیر علمی موجود در دنیای اسلام، ارتباطی که بین یاد کننده‌ی قسم و آنچه به آن سوگند یادشده است، شناسایی شود و در حد امکان، از این ارتباط به عنوان اعجاز علمی قرآن، استنباط شده است.
مقدمه:
در بسیاری از سوره‌های قرآن، سوگندهایی وجود دارد که توسط محققان علوم قرآنی به عنوان شواهدی برای اعجاز قرآن در نظر گرفته‌شده‌اند.
البته از طرفی خدای متعال درآیات متعددی به مواردی قسم یادکرده که نشانگر ارتباط ویژه بین یاد کننده‌ی قسم و آنچه که بدان قسم یادشده، وجود دارد و هر چه شأن و مقام یاد کننده‌ی قسم بالاتر باشد، حکایت از اهمیت بالای آن موضوع دارد.
در بعضی موارد اهمیت موضوع آن‌قدر بالاست که خداوند در یک سوره یازده مرتبه قسم یاد نموده است.
و از طرفی این سوگندها که خطاب به انسان است، جهت تفهیم ارزش و منزلت او بوده تا انسان‌ها به ارزش وجودی خود پی ببرد و در مقابل فتنه‌ها و آسیب‌هایی که متوجه اوست، عاقلانه عمل کند و خود را با عملکرد احساسی و غیرمنطقی، برای همیشه در گودال جهنم دنیا و آخرت نسوزاند، بلکه در برابر نعمت‌های فراوانی که خداوند برایشان ارزانی داشته، جهت رسیدن به قرب الهی، تلاش کند.در این راستا انسان با سؤالاتی مواجه می‌شود که چرا خداوند از میان میوه‌ها به انجیر و زیتون، و از میان کوه‌ها به کوه طور و از میان شهرها به شهر مکه، سوگند یادکرده است؟
و اینکه چه نسبتی بین یاد کننده‌ی قسم و آنچه به آن سوگند یادشده است، وجود دارد؟
سوگندهاى الهى یا سوگندهاى متعارف میان مردم تفاوت‌های قابل‌توجهی دارد، مردم معمولاً به چیزهایى سوگند یاد می‌کنند که در نظرشان مقدس و یا بسیار عزیز است، اما خداوند ضمن اینکه به اهمیت آنچه بدان سوگند خورده است، اشاره می‌فرماید، انسان را با تأکید، متوجه آنچه برای آن سوگند یادشده است، می‌گرداند.
در این نوشتار با روش توصیفی به نکته‌های علمی و رازی که در سوگندهای این سوره وجود دارد، اشاره می‌شود.
درنتیجه خداوند متعال در این سوره، از هر چیزی که در بقاء و صلاح انسان نقش دارد، با ذکر یک مورد از آن، یاد می‌کند.
ازآنجایی‌که تناول میوه برای جسم انسان بسیار مفید است خداوند از میان میوه‌ها به انجیر و زیتون که خواص درمانی و دارویی بهتری دارند، به عنوان نمونه‌ اشاره فرمود، همچنین از میانکوه‌ها که سرچشمه نزول آب‌ها هستند و حیوانات و نباتات از آن سیراب می‌شوند، به کوه طور اشاره فرمود، و از میان شهرها که محل اتحاد و همبستگی انسان‌ها، و محل فرآوری و تولید نیازهای بشر هستند به شهر مکه اشاره فرمود.
قسم و جواب قسم در سوره تين
قسم؛ والتین و الزيتون و طور سینین و هذا البلد الأمين
جواب قسم؛ لقد خلقنا الإنسان في أحسن تقویم
واژه تين و زیتون در قرآن؛
واژه «تين» در قرآن مجيد، تنها یک‌مرتبه در سوره تين ذکرشده است، درحالی‌که
كلمه «زيتون» شش بار صريحاً در قرآن مجيد آمده و یک‌بار هم به صورت اشاره، در آنجا كه خداوند می‌فرماید؛ وشجرة تخرج من طور سيناء تنبت بالدهن و صبغا للآکلین. «و درختى كه از طور سينا می‌روید و از آن روغن و نان خورش براى
خورندگان فراهم می‌گردد» “سوره مؤمنون ۲۰” (مکارم شیرازی ج ۲۷ ص ۱۶۱).
«تقويم» به معنى چيزى به صورت مناسب درآوردن و نظام معتدل و كيفيت شايسته است وگستردگى مفهوم آن، اشاره به اين است كه: خداوند انسان را از هر نظر موزون و شايسته آفريد، هم از نظر جسمى و هم از نظر روحى و عقلى; چراکه هرگونه استعدادى را در وجود
او قرار داده و او را براى پيمودن قوس صعودى بسيار عظيمى آماده ساخته و با این‌که انسان
«جرم صغيرى» است، «عالم كبير» را در او جا داده و آن‌قدر شایستگی‌ها به او بخشيده، كه
لايق خلعت: و لَقَد كَرَّمنا بني آدم: «ما فرزندان آدم را كرامت و عظمت بخشيديم» شده
است.(مکارم شیرازی ج ۲۷ ص ۱۶۵)
مفهوم شناسی
مفهوم شناسی واژه تين و زیتون

از نظر صاحب مقاييس واژه ی تين به نامِ کوهی،و واژه زیتون به درخت زیتون دلالت دارد(معجم مقاييس اللغة نویسنده: ابن فارس ج 1 ص 361 و47)
اما لسان العرب، از تين همان انجیر معروفی که خورده می‌شود، مراد گرفته است و از زیتون همان درخت معروفی که از آن روغن زیتون گرفته شده است، مراد گرفته است(معجم مقاييس اللغة نویسنده : ابن فارس ج 4 ص 224 ج 13 ص 75)
مصطفوی نیز می‌گوید؛ مراد از تين و زیتون همان انجیر و زیتونِ معروفی است که انسان آن را تناول می‌کند و در قوامِ بدن نقش بسزایی دارد و این دو میوه در معالجه ی یبوست و تقویت مزاج بسیار مؤثر هستند.(التحقيق في كلمات القرآن الكريم نویسنده : المصطفوي، حسن ج 1ص 405)

راغب اصفهانی می‌نویسد؛ در مورد معنای تين و زیتون أقوال مختلف است، بعضی از تين و زیتون دو کوه را مراد گرفته اند و بعضی همان انجیر و زیتونِ معروف را مراد گرفته اند که خورده می‌شود؛( المفردات في غريب القرآن نویسنده : الراغب الأصفهاني ج 1 ص76)

مکارم شیرازی گوید؛ واژه «تين» در قرآن مجيد، تنها یک‌مرتبه در سوره تين ذکرشده است، درحالی‌که
كلمه «زيتون» شش بار صريحاً در قرآن مجيد آمده و یک‌بار هم به صورت اشاره، در آنجا كه خداوند می‌فرماید؛ وشجرة تخرج من طور سيناء تنبت بالدهن و صبغا للآکلین. «و درختى كه از طور سينا می‌روید و از آن روغن و نان خورش براى
خورندگان فراهم می‌گردد» “سوره مؤمنون ۲۰”(مکارم شیرازی ج۲۷ص۱۶۱)
مفهوم شناسی واژه طور

راغب اصفهانی طور را اسم کوهی مخصوص می‌داند و مینویسد؛گفته می‌شود، طور اسم هر کوهی است و بعضی گفته اند طور اسم کوهی است که بر زمین احاطه دارد.
مصطفوی نویسنده ی التحقیق فی کلمات القرآن الكريم می‌گوید؛طور سینین،اسم کوهی در سرزمین شام است.(التحقيق في كلمات القرآن الكريم نویسنده : المصطفوي، حسن ج5 ص 291)
اما ابن منظور در لسان العرب طور را به معنای تارة «گاهی،زمانی»میداند (طَوْراً بَعْدَ طَوْرٍ أَي تَارَةً بَعْدَ تَارَةٍ) و از قول شاعر استدلال گرفته است که می گوید؛ (راجِعُه طَوْراً وطَوْراً تُطَلِّقُ) گاهی همسرش را طلاق می‌دهد و گاهی به آن رجوع می‌کند.( لسان العرب نویسنده : ابن منظور ج 4 ص ۰۵)
از نظر صاحب مقاییس، واژه طور دارای اصل صحیحی است ، بر یک چیزی دلالت می‌کند که باعتبار زمان یا مکان امتداد داشته باشد و از حدش تجاوز کند.در جمله «عدا طوره یعنی از محدوده‌ی منزلش که متعلق به آن است تجاوز کرد»نیز همین معنا مراد گرفته می‌شود.
سپس کلمه طور در هر چیزی که از حدش عبور کند بکار می رود.
صاحب مقاییس در ادامه می نویسد؛طور نام کوهی است شاید کوه به این علت که از طول و عرضش امتداد دارد طور نامیده شده است (معجم مقاييس اللغة نویسنده : ابن فارس ج 3 ص 43)

مفهوم شناسی واژه تقویم
راغب اصفهانی تقویم را به معنای آگاهی بخشی،روشنگری ، بیدارگری و پرورش دادن آورده است خداوند در قرآن می‌فرماید (لقد خلقنا الانسان فی أحسن تقویم)اشاره به این دارد که خداوند از بین حیوانات فقط انسان را از نعمت عقل و درک بهرمند ساخته و او را بر تمامی موجودات برتری بخشیده است.(المفردات في غريب القرآن نویسنده : الراغب الأصفهاني ج 1 ص :418)

مصطفوی در التحقیق فی کلمات القرآن الكريم می‌نویسد؛ مراد از تقویم،هموار،برابر و استوار ساختن است، تقویم در آیه ی شریفه اشاره به جریان زندگی مادی انسان دارد،انسان به نیکوترین صورت و کامل ترین نظام آفرینش که برای ادامه ی حیات به آن نیاز دارد، خلق شده است.(التحقيق في كلمات القرآن الكريم نویسنده : المصطفوي، حسن ج9 ص341)
معنای تقویم از دیدگاه مفسرین:
تقويم: معتدل كردن «قوم الشي‏ء: عدله» مراد از آن ظاهرا آماده كردن انسان براى هدايت خداوند و ارتقاء است كه خدا او را در بهترين استعداد و صلاحيت ارتقاء آفريده است و شايد آماده بودن براى صعود و نزول هر دو مراد باشد چنان كه در آيات بعدى است.
تفسير احسن الحديث، سید علی اکبر قرشی، ج12، ص279
طنطاوی در تفسیر لفظی أحسن تقویم می‌نویسد؛ انسان مستجمعِ خواص کائنات، حسن صورت، حواسِ کافی و قوای باطنی کامل است.
(الجواهر في تفسير القرآن الكريم، الشيخ طنطاوي جوهري ج 25ص 211 طبع مصطفي البابي الحلبي).
دیدگاه مفسرین :
صاحب تفسیر نمونه در تفسیر تین و زیتون مینویسد;
تـيـن ) در لغت به معنى انجير و زيتون همان زيتون معروف است ماده روغنى مفيدى از آن می‌گیرند.
در ايـنـكـه آيـا مـنـظـور سـوگـند به همين دو ميوه معروف است يا چيز ديگر؟ مفسران سخنان گوناگونى دارند.
درحالی‌که بـعـضـى آن را اشـاره بـه هـمان دو ميوه معروف می‌دانند كه خواص غذایی و درمـانـى فوق‌العاده زيادى دارد، بعضى ديگر معتقدند كه منظور از آن، دو كوهى است
كه شـهـر دمـشـق و بیت‌المقدس بـر آن‌ها قرارگرفته، چراکه ايـن دو مـحـل سـرزمـيـن قـيـام بـسـيـارى از انـبـيـاء و پـيـامـبـران بزرگ خدا است و اين دو قسم با سوگندهاى سوم و چهارم كه از سرزمین‌های مقدسى ياد می‌کند هماهنگ است.
بـعـضـى نـيز گفته‌اند نام‌گذاری اين دو كوه بنام تين و زيتون به خاطر اين است كه بر يكى از آن‌ها درختان انجير می‌روید و بر ديگرى درختان زيتون.
بعضى نيز تين را اشاره به دوران آدم دانسته‌اند، چراکه لباسى كه آدم و حوا در بهشت پـوشـيدند از برگ درختان انجير بود و زيتون را اشاره به دوران نوح می‌دانند، زيرا در آخـريـن مـراحل طوفان نوح كبوترى را رها كرد تا درباره پيدا شدن خشكى از زير آب جـسـتـجـو كند او با شاخه زيتونى بازگشت و نوح فهميد كه طوفان پايان گرفته و خشكى از زير آب ظاهرشده است (لذا شاخه زيتون رمز صلح و امنيت است).
بعضى نيز تين را اشاره به مسجد نوح كه بر كوه جودى بنا شد می‌دانند
و زيتون را اشاره به بیت‌المقدس.
ولى ظـاهـر آيـه در بـدو نظر همان دو ميوه معروف است، اما با توجه به سوگندهاى بعد مناسب دو كوه يا دو مركز مقدس و مورداحترام می‌باشد.
لذا در حديثى از پيغمبر اكرم (صلی‌الله عليه و آله و سلم) می‌خوانیم كه خداوند از ميان شهرها چهار شهر را برگزيد و درباره آن‌ها فرمود: و التين و الزيتون و طور سينين و هذا البلد الامين: تين مدينه است و زيتون بیت‌المقدس و طور سينين كوفه و هذا البلد الامين مكه است.(مکارم شیرازی ج ۲۷ ص ۱۶۰_ ۱۶۱)
تفسیر طورسینین و هذا البلد الامین از دیدگاه آیت‌الله مکارم شیرازی؛
منظور از «طور سينين» ظاهراً همان «طور سيناء» است، كه مفسران آن را اشاره به كوه «طور»
معروف كه در «صحراى سيناء» است دانسته‌اند و در آنجا درختان پربار زيتون وجود دارد.
«سينا» را به معنى كوه پربرکت، يا پردرخت، يا زيبا، می‌دانند و همان كوهى است كه
موسى (علیه‌السلام) به هنگام مناجات به آنجا می‌رفت.
بعضى نيز آن را كوهى در نزديك «كوفه» و سرزمين «نجف» دانسته‌اند.
بعضى تصريح کرده‌اند: «سينين» و «سيناء» يكى است و معناى آن پربرکت است.
و اما «هذا البلد الأمين» مسلماً اشاره به سرزمين «مکه» است، سرزمينى كه حتى در عصر
جاهليت به عنوان منطقه امن و حرم خدا شمرده می‌شد و كسى در آنجا حق تعرض به
ديگرى نداشت، حتى مجرمان و قاتلان وقتى به آن سرزمين می‌رسیدند، در امنيت بودند.
اين سرزمين، در اسلام اهميت فوق‌العاده‌ای دارد، حيوانات و درختان و پرندگان او، ـ چه
رسد به انسان‌ها ـ از امنيت خاصى بايد در آنجا برخوردار باشند (همان ص ۱۶۲)
مکارم شیرازی در ادامه به فلسفه سوگند خوردن خداوند به انجیر و زیتون اشاره می‌کند و چنین می‌نویسد؛
ارزش غذایی انجير و زيتون!
و هرگاه اين دو قسم (تين و زيتون) را بر معنى ابتدایی آن‌ها حمل كنيم، يعنى انجير و زيتون
معروف، باز سوگند پرمعنایی است، زيرا:
«انجير» داراى ارزش غذایی فراوانى است و لقمه‌ای است مغَذِّى و مقوی براى هر سن و سال
و خالى از پوست و هسته و زوائد.
غذا شناسان می‌گویند:
«از انجير می‌توان به عنوان قند طبيعى جهت كودكان استفاده نمود، ورزشكاران و آن‌ها كه
گرفتار ضعف و پیری‌اند، می‌توانند از انجير براى تغذيه خود استفاده كنند».
می‌گویند: «افلاطون» به قدرى انجير را دوست می‌داشت، كه بعضى آن را دوست فيلسوفان
نامیده‌اند و «سقراط» انجير را جذب‌کننده مواد نافع و دفع‌کننده مضار می‌دانسته.
«جالينوس»، رژيم مخصوصى از انجير براى پهلوانان تنظيم كرده بود، به پهلوانان «روم» و
«يونان قديم» نيز انجير داده می‌شد.
دانشمندان غذا شناس می‌گویند: انجير سرشار از ویتامین‌های مختلف و قند است و در
بسيارى از بیماری‌ها، از آن به عنوان يك دارو می‌توان استفاده كرد، مخصوصاً هرگاه انجير و عسل را به‌طور مساوى مخلوط كنند، براى زخم معده بسيار
مفيد است، خوردن انجير خشك فكر را تقويت می‌کند، خلاصه، به علت وجود عناصر معدنى
در انجير كه سبب تعادل قواى بدن و خون می‌گردد، انجير را غذاى هر سن و شرایطی معرفى
کرده‌اند.(همان ص ۱۶۲_ ۱۶۳)
و اما درباره «زيتون» غذا شناسان و دانشمندان بزرگى كه ساليان دراز از عمر خود را در راه
مطالعه خواص گوناگون میوه‌ها صرف کرده‌اند، براى زيتون و روغن آن اهمیت فوق‌العاده‌ای قائل‌اند و معتقدند: كسانى كه می‌خواهند همواره سالم باشند، بايد از اين اكسير
حياتى استفاده كند.
روغن زيتون، دوست صميمى كبد آدمى و براى رفع عوارض کلیه‌ها، سنگ‌های صفراوى،قولنج‌های كليوى، كبدى و رفع يبوست بسيار مؤثر است.
به همين دليل، از درخت زيتون به عنوان «شجره مباركه» در قرآن مجيد یادشده است.
روغن زيتون نيز، سرشار از انواع ویتامین‌ها است و داراى فسفر، گوگرد، کلسیم، آهن، پتاسيم
و منگنز است.
مرهم‌هایی را كه از روغن زيتون و سير تهيه می‌شود، براى انواع دردهاى روماتيسمى مفيد
دانسته‌اند، سنگ‌های كيسه صفرا، به وسيله خوردن روغن زيتون از بين می‌روند.(همان ص ۱۶۴)
اشاره به خلقت انسان در نیکوترین صورت بعد از سوگند به انجیر و زیتون نشان می دهد که این میوه در قوامِ بدن و تعادل مزاج نقش به سزایی دارد. (طالقانی پرتوی از قرآن، 1362؛4/167)
دیدگاه طنطاوي صاحب تفسیر الجواهر؛
طنطاوی فلسفه قسم و جواب قسم در سوره تين را این‌چنین بیان داشته است؛
توزيع بارندگی به کمک کوه‌ها و بادها صورت می‌گيرد و سلسله کوه‌های مرتفع نقش اصلی را در روند و فرآيند بادها ایفا می‌کنند.کوه ها جریان بادها را به چندين ناحيه بزرگ تقسیم می‌کنند که نقطه آغاز آن‌ها نواحی زير استوایی دارای فشار بالا در درياهاست.
بخار برخاسته از آب‌های زمين با کوه‌های بلندبالا، برخورد می‌کند و ازآنجایی‌که کوه‌ها سرد می‌باشند، مانع از انتشار بخار می‌شوند و بخارها جمع شده و به جريان‌های آب تبديل می‌شوند و سرچشمه آب‌رسانی به مناطق ديگر می‌شوند.
بنابراین کوه‌های مرتفع، بادها را مجبور می‌کنند که رو به بالا بوزند و چنانچه بادها سرد بوده و بخار آب با خود داشته باشند، بخار متراکم شده و ابر تشکيل می‌شود و باران می‌بارد و به اين ترتيب، کوه‌های مرتفع دررسیدن آب و باران به مردم نقش بسیار عمده‌ای دارند.
بنابراین کوه‌ها، از طرفی نقطه آغاز بارش باران و از طرفی محافظ پوسته زمین، هستند.
همچنین کوه‌ها، در زیر سطح زمین، به همدیگر وصل هستند و همین امر مانع از آن می‌شود که پوسته زمین در اثر فشاری که از زیرزمین می‌آید، تکّه تکّه شود
لذا باران مایه حیات حیوانات و گیاهان است، لباس، دارو و انواع و اقسام میوه‌ها از گیاهان به دست می‌آید که انجیر و زیتون بخشی از اقسام هفتگانه میوه‌جات هستند.
بنابراین حیوانات و گیاهان حاصل آن آبی هستند که منبع اصلی آن، کوه‌ها هستند.
باز این انسان برای دسترسی به غذا، نوشیدنی و لباس که سرآغاز آن کوه‌ها بود، نیاز به زندگی اجتماعی دارد تا با تعاون و همکاری با افراد آن جامعه، توان تولید و ساختِ نیازهای روزمره‌اش را داشته باشد و این مهم در شهرها که کارخانجات و تولیدات در آن ساخته می‌شوند، امکان‌پذیر است.
در این فرایند دو نوع عمل انجام می‌شود، ۱عمل الهی (روئیدن انواع گیاهان مختلف، خلقت انواع حیوانات و نزول باران و محافظت از منابع طبیعی آب) ۲عمل انسانی (تعاون و همکاری با دیگران و احداث کارخانجات و تولیدی‌های متنوع)
حیات انسان به هر دو نوع عمل وابسته است، آب و تولیداتی از حیوانات و گیاهان که در قرآن با کوه و انجیر و زیتون «والتین و الزيتون و طور سینین» رمزگذاری شد؛ و نظام اجتماعی وزندگی شهری که در قرآن با «وهذا البلد الأمين» رمزگذاری شده است.
در این سوره به انجیر و زیتون از میوه‌ها که رمز سلامت، بهداشت و درمان انسان و حیوان است، و اینکه وجود این میوه‌ها از آبی می‌باشد که سرچشمه آن کوه‌هاست، اشاره‌شده است، کوهی که یکی از بندگان صالح (موسی) خدا بر آن بالا رفت.
خداوند متعال در این سوره، از هر چیزی که در بقاء و صلاح انسان نقش دارد، با ذکر یک مورد از آن یاد می‌کند.
از میوه‌ها انجیر و زیتون، از کوه‌ها، کوه طور و از میان شهرها، شهر مکه را متذکر می‌شود.
علم پزشکی ثابت کرده است خوردن میوه زیاد، راه‌های رسیدن بیماری به بدن را مسدود می‌کند،
همان‌طور که میوه برای سلامتی بدن مفید است، علم برای سلامتی روح و روان مفید است، لذا خداوند کوه طور که محل تجلی علوم اخلاقی بر حضرت موسی بود را به‌طور خاص ذکر فرمود
چه‌بسا انسان‌هایی هستند که اطباء برای رفع بیماری‌های آنان، خوردن میوه زیاد را تجویز می‌کنند.
همچنین ثابت‌شده است که انجیر و زیتون از خواص درمانی و غذایی ویژه‌ای برخوردار هستند.
«خلاصه نظریه‌ی صاحب تفسیر جواهر»
تناول میوه برای جسم انسان بسیار مفید است خداوند از میان میوه‌ها به انجیر و زیتون که خواص درمانی و دارویی بهتری دارند، به عنوان نمونه‌ اشاره فرمود، همچنین از میان کوه ها که سرچشمه نزول آب‌ها هستند و حیوانات و نباتات از آن سیراب می‌شوند، به کوه طور اشاره فرمود، و از میان شهرها که محل اتحاد و همبستگی انسان‌ها، و محل فرآوری و تولید نیازهای بشر هستند به شهر مکه اشاره فرمود.
دیدگاه عبدالهادی آلبانی :
عبدالهادی آلبانی صاحب التفسیر الفرید،از علمای اهل سنت، در تفسیر سوره تین می نویسد:
خداوند متعال قصد دارد با چهار آیه ی ابتدایی سوره ی تین، انسان را متوجه یک امر بزرگ برگرداند و آن اینکه ؛انسان یک روزی باید در برابر آن ذاتی که تمام موجودات را خلق کرده است، بایستد و در مورد نعمت‌هایی که خداوند به او ارزانی داشته است، جوابگو باشد.
اگر از فرصت‌هایی که در مسیر خداشناسی به او داده شده است، استفاده کرده است از مومنان شمرده می شود و جایگاهش بهشت، و از نعمتهای خداوند برخوردار خواهد بود.
و اگر در این مسیر به گمراهی کشیده شد،جایگاهش جهنم و در بدبختی و عقب ماندگی خواهد بود.
این نگاه اجمالی این مفسر به تفسیر سوره تین است.اما آلبانی با تفصیل به تفسیر این سوره می‌پردازد و می‌نویسد؛
انسان وقتی به خلقت انجیر فکر می کند به حکمت و قدرت آفریدگار هستی،پی می‌برد و با خود می‌گوید چه کسی بذر و دانه انجیر را در زمین انداخت تا از او درختی بارور با ساقه و ریشه و برگ ،بوجود آید؟و جالب‌تر اینکه در
قسمت فوقانی محفظه گلابی شکل انجیر، سوراخ کوچکی ایجاد کند تا که گل های نر در ورودی آن و در زیر فلس‌های ریز جای گیرد و گل های ماده گل آذین، در قسمت داخلی محفظه گلابی شکل جای گرفته و از آمیزش آن ها میوه های فراوان ریزی در درون بخش گوشتی نهنج تشکیل شود.؟
و شگفت انگیز تر اینکه عمل آمیزش توسط حشره ای بسیار کوچک، به طول ۲ تا ۳ میلیمتر به نام «بلاستوفاگا» صورت ‌گیرد.!؟ چه کسی این زنبور را آفرید،تعلیمش داد و به او دستور داد این کار را انجام دهد؟!
و بعد از اینکه انجیر رسید با رنگ زرد تزیینش کرد و بیرون شدن شیره انجیر از مکان مخصوص را علامت رسیدن انجیر قرار داد تا به انسان بفهماند که وقت چیدنش فرا رسیده است؟!
و یا اینکه چه کسی در یک انجیر صدها دانه گذاشت که از آن صدها درخت بروید و از هر درخت صدها شاخه،برگ و میوه بوجود آید در حالیکه وقت جوانه زدن برای هیچ کس قابل رویت نبود؟! (عبدالهادی آلبانی، تفسیر فرید جزء 30 صفحه 277_278 چاپ آلبانی دمشق )
آلبانی در ادامه می‌نویسد؛ مشاهده ظاهر این میوه و کیفیت اتصال آن به درخت انجیر نیز انسان را به تفکر وامی‌دارد، کافیست انسان به قسمتی از میوه ی انجیر که او را به درخت متصل می‌سازد توجه کند که چگونه خداوند دُم این میوه را کوتاه و مناسب وزن و نوع اتصال آن به درخت خلق کرده است، اگر دُم انجیر طولانی تر بود قطعا در وقت وزش باد توان قرار گرفتن بر روی درخت را نداشت، و یا اینکه چگونه بندی در آن قسمت قرارداد تا وقت چیدن میوه به آسانی از درخت جدا شود، اگر این بند در آن قسمت ایجاد نمی‌شد در وقت چیدن، پوست میوه جدا می‌شد و در نتیجه میوه از درخت بر زمین می افتاد و ضایع می شد.(همان ص 279)
اما زیتون باوجودیکه خداوند آن را در کنار انجیر ذکر کرده است، تفاوت آشکاری با انجیر دارد،این تفاوت در بذر، برگ،ساقه، شاخه،گل، رنگ، طعم،مذاق، وقت رسیدن، بقاء برگ، دوام سرسبزی، بی نیازی از تلقيح و نوع میوه، کاملاً مشهود است.

آیا درخت انجیر و زیتون از یک آب، آبیاری نمی‌شود، مگر شعاع خورشید به هر دو یکسان نمی‌تابد؟!
چه رازی وجود دارد که این همه در شکل و میوه دادن متفاوت هستند!؟

در حالی که یک دانه از میوه انجیر، بیش از صد بذر را به همراه دارد، اما یک زیتون، فقط یک هسته با خود دارد که آن هم چنان سفت و سخت است که برای شکافتن آن نیاز به سنگ است،

اگر انسان تمام این موارد را مورد بررسی قرار دهد،به علم و حکمت،و شاهکار آفرینش خداوندی، پی میبرد.
«و هذا البلد الأمین»

انسان آنقدر خودش را درگیر حباب زندگی اجتماعی کرده است که گاهی فراموش می‌کند برخی چیز‌های ظاهرا بزرگ، چقدر بی‌اهمیت هستند.
برای برخی افراد ریختن قهوه، از دست دادن شغل یا شکست در روابط عاشقانه چقدر اتفاقات وحشتناکی هستند اما در واقع با نگاه به جهان هستی و عظمت جهان، در میابیم اینها بخش کوچکی از چیزهایی است که در دنیا اتفاق می افتد.

انسان وقتی به کره زمین و آن چیزهایی که در آن است فکر می‌کند آنچنان زمین را بزرگ می‌پندارد که گاهی از تصورش فراتر است،وجود کوهها،دریاها،دشتها،کشورها،شهرها،خیابانها،بیمارستانها،شرکتها،کارخانجات ، راه ها، و امکاناتی که بشر از آن بهره مند می شود بزرگ‌ترین چیزهایی هستند که گاهی برای بعضی از انسان‌ها قابل تصور نیست.

اما اگر عظمت جهان را با سیاره کوچکی که در آن هستیم مقایسه کنیم،ابعاد جهان و فضای اطراف ما به حدی بزرگ است که شاید هیچ‌وقت هیچکس حتی نتواند بزرگی آن را تصور کند

سیاره‌ها به دور ستاره‌ها در حال گردش هستند، کهکشان‌ها می‌چرخند و دنباله‌دارها و سیارک‌ها در منظومه‌ی خورشیدی در حال حرکت روی مدار خود هستند و این کره خاکی با این همه عظمت، جزئی کوچک از این کهکشان و منظومه‌ی شمسی است که در مدار خود در حال حرکت است و انسان‌هایی که در آن زندگی می‌کنند همان مسافرانی هستند که خداوند، تمام امکانات رفاهی و اسباب آرامش و امنیت را برای آنها، در آن فراهم آورد است.

لذا اگر انسان کره زمین را به یک اتاقی در شهر بزرگ، پر از هیاهو که تمام امکانات رفاهی آب ، هوای مناسب، غذا،طبیب ،و امنیت و…برای ساکنانش فراهم شده است،تشبیه کند، به مفهوم کلمه «الأمین» بیشتر پی خواهد برد چرا که در این ازدحام و شلوغی تنها یک ذات است که می‌تواند حافظ امنیت بنی آدم باشد ،و اینجاست که باید اعتراف کند که خداوند این کره خاکی را در فضا به حرکت در آورده است تا نشانه‌ای بارز، بر قدرت و کبریایی او باشد.
و من آیاته ان تقوم السماء و الأرض بأمره ثم إذا دعاکم دعوة من الأرض إذا انتم تخرجون و له من فی السموات و الأرض کل له قانتون
تحقیقات نشان داده است که مکه مکرمه در مرکز جهان هستی قرار گرفته است به این معنی که مکه مکرمه به منزله ی پایتختی برای کره زمین است؛ و هیچ شکی نیست که بهترین و قوی ترین پایتخت ها، پایتختی است که در وسط کشور و حکومت واقع شده باشد. زیرا در این صورت باعث سهولت ارتباط و رفت و آمد می گردد،لذا با توجه به این حقیقت علمی، شاید بتوان گفت ذکر «وهذا البلد الأمین» بعد از قسم های سه گانه دیگر، مناسبت ویژه دارد(عبدالهادی آلبانی،تفسیر فرید جزء ۳۰صفحه ۲۸۳۲۸۶چاپ آلبانی دمشق) دیدگاه علامه طباطبایی؛ بعضى از مفسرين گفته‌اند: مراد از كلمه (تين) (انجير) و (زيتون) دو ميوه معروف است، كه خداى تعالى به آن‌ها سوگند یادکرده، به خاطر اينكه در آن‌ها فوايد بسيار زيادى و خواص و منافعى سراغ داشته. ولى بعضى ديگر گفته‌اند: منظور از تين، كوهستانى است كه دمشق بر بلندى آن واقع‌شده و منظور از زيتون كوهستانى است كه بیت‌المقدس بر بالاى يكى از کوه‌هایش بناشده و اطلاق نام دو ميوه انجير و زيتون بر اين دو كوه شايد براى اين بوده كه اين دو ميوه در اين دو منطقه می‌روید و سوگند خوردن به اين دو منطقه هم شايد به خاطر اين بوده كه عده بسيارى از انبيا در اين دو نقطه مبعوث شده‌اند؛ و بعضى ديگر احتمال‌هایی ديگر داده‌اند. و مراد از (طور سينين)، كوهى است كه در آن خداى تعالى با موسى بن عمران تكلم كرد، كه طور سيناء هم نامیده می‌شود و مراد از (هذا البلد الامين) مكه مشرفه است و بلد امينش خواند، چون امنيت يكى از خواصى است كه براى حرم تشريع شده و هيچ جاى ديگر دنيا چنين حكمى برايش تشريع نشده و اين حرم سرزمينى است كه خانه كعبه در آن واقع است و خداى تعالى درباره آن فرموده: (او لم يروا انا جعلنا حرما امنا) و نيز در دعايى كه قرآن كريم از ابراهيم خليل (علیه‌السلام) حكايت كرده آمده: (رب اجعل هذا بلدا امنا) و در دعاى ديگرش آمده: (رب اجعل هذا البلد امنا). و در آيه موردبحث با آوردن كلمه (هذا) و اشاره كردن به مكه احترام خاصى از آن كرده و فهمانده كه كعبه نسبت به آن سه‌نقطه ديگر شرافت خاصى دارد و اگر آن را امين خوانده يا به اين جهت است كه كلمه (امين) را به معناى (آمن) گرفته و آمن معناى نسبت را افاده می‌کند و درنتیجه به معناى (ذى الامن – داراى امن) است، مثل اينكه كلمه (لابن و تامر) به معناى دارنده لبن (شير) و تمر (خرما) است؛ و يا به خاطر اين است كه فعل در اينجا به معناى مفعول است، يعنى شهرى كه مردم در آن ايمن هستند و كسى از اهالى آن اين ترس را ندارد كه بر سرش بريزند و آسيبش برسانند، پس نسبت امن به خود شهر دادن نوعى مجاز گویی است (علامه طباطبایی ج ۲۰ ص ۵۲۴۵۲۵)

اهمیت وفایده تین و زیتون در علم روز
طب نوين باوجود پيشرفت هاي بسيار، در سال هاي اخير به يافته هايي رسيده كه قرن ها قبل در كتب قدما و حكماي طب سنتي ايران و اسلام به سادگي و با جزئيات بيان شده است. نتايج پژوهش‌های اخير نيز نشان مي دهد كه زيتون در پيشگيري از بيماري های قلبي، آلزايمر، سرطان های روده ی بزرگ، پوست، پروستات، سينه، رحم و تخمدان؛ ديابت، بيماري هاي التهابي و خودايمن مانند روماتيسم، پوكي استخوان و بيماري هاي عصبي مانند نشانگان داون موثر؛ و همچنين داراي اثرهاي ضدالتهابي، ضدميكروبي و آنتي اكسيداني است.از ترکیبات شیمیایی موجود در انجیر می توان ، میلین، مالیک اسید، کاروتن، موادازته، مواد قندی، پروتوز، آمینو اسید، تایرودین، کراوین، آنزیم لیپاز، پروتئاز، سروتی لیک اسید نام برد. مواد معدنی همچون کلسیم، آهن، فسفر، ویتامین A ،تیامین، رایبو فالوین، دیناسین در آن وجود دارد، برگ انجیر نیز حاوی: برگاتین، پیسین، ماده تلخ فیکوسین، اوره آنر، پاپائین، تایروزین، نوعی گلوکورید، رونین که حاوی گلوکز می باشد.(رحیمی اسبویی،بهمن،۹۹۳۱)
انجیر دارای ارزش غذایی فراوان است و لقمه ای است مغذی و مقوی برای هر سن و سال و فاقد پوست و هسته و زوائد. از انجیر می توان به عنوان قند طبیعی جهت کودکان استفاده نمود، ورزشکاران و آنان که گرفتار ضعف و پیری هستند می توانند از انجیر برای تغذیه خود استفاده کنند ) خوزه، 1392 .)فسفر موجود در انجیر در پرورش هوش و حافظه بسیار موثر است، سرشار بودن انجیر از پتاسیم تامین کننده سالمتی کودکان ضعیف و کم خون و بی اشتها است. انجیر گذشته از مواد زندگی و حیاتی به مقدار کافی دارای ویتامین، B6 ،A، B1،B2 و، ویتامین » ث« می باشد و نیز انجیر می تواند در بیماران مبتال به نقرس و عدم کفایت کبد و رماتیسم مزمن موثر باشد.
انجیر مزاج را ملین می کند و دمل های چرکین ر ا درمان می کند، شیرابه آن ر ا اگر به ریشه دندان بمالند درد را ساکن می کند. انجیر مقوی نیروی جسمی، دارای طبیعت گرم، نیروزا و رفع کننده خشونت سینه، دردسینه، سرفه، خنک کننده، ملین مالیم، مسکن حرارت و تشنگی و رفع کننده ورم طحال، مفید در معالجه بواسیر، انجیر کمک کننده هاضمه می باشد و خوردن آن با شنبلیله زهدان را تقویت می کند؛ و چون الیافی ندارد خوردن آن مخصوصا پس از بهبودی از بیماری های طوالنی تجویز می شود، و نیز دارای شصت درصد مواد قندی می باشد و دارای مقدار محسوسی جوهر لیمو و اسید مالیک و نمک های کانی است )
واز تاثیرات اعجاب انگیز زیتون و انجیر در بدن این است که روغن موجود در زیتون حاوی اسید لینولوئیک بوده، در نتیجه از بروز سکته ها و شکنندگی عروق جلوگیری می کند انجیر را باید با زیتون خورد چرا که انجیر از میوه های باقند باالست که مانع از افت قند شده همچنین دانه های این میوه مانع از بروز یبوست می شود. این میوه حاوی مقادیر باالیی از آهن بوده که بهتر است همراه با زیتون مصرف شود، چرا که آهن موجود در انجیر به هنگام جذب در روده به علت ترکیب آهن با اکسیژن موجوددر خون احتمال اسید شدن آهن و بروز شکنندگی عروق و آسیب رساندن به جداره روده را به وجود می آوردو با توجه به اینکه اسید لینولئیک مانع از این فعل و انفعاالت در روده می شود، روغن موجود در زیتون حاوی این نوع اسید چرب بوده و در نتیجه از بروز سکته ها و شکنندگی عروق جلوگیری می کند )

از اعجاز علمی قرآن کریم در انجیر و زیتون این است که رئیس گروه تحقیقاتی ژاپنی بعد از این که مطمئن شدند قرآن کریم 1430 سال قبل از آنان نتیجه پژوهش آنان را بیان کرده است اسالم آورد. دکتر طه ابراهیم خلیفه استاد بخش گیاهان دارویی دانشگاه االزهر مصر در مورد ماده ی » میثالویندز« می گوید، این ماده ای است که مخ انسان و حیوانات دیگر به میزان بسیار کمی ترشح می کند ، این ماده پروتئینی دارای گوگرد می باشد که به راحتی می تواند با روی، آهن و فسفر مخلوط گردد، این ماده برای زنده ماندن انسان بسیار مهم است و موجب کاهش کلسترول، جنبه غذایی، تقویت قلب و تنظیم تنفس می باشد.
ترشح این ماده از مخ انسان بعد از سن 15 تا 35 سالگی افزایش می یابد و بعد از این سن تا 60 سالگی ترشح آن کم می گردد. بنابراین این ماده در انسان به راحتی قابل دست یابی نمی باشد. در حیوانات دیگر نیز میزان این ماده بسیار کم است . از این رو گروهی از دانشمندان ژاپنی اقدام به جستجوی این ماده سحر آمیز که باعث از بین رفتن عوارض پیری می شود در میان گیاهان کردند و تنها این ماده را در دو گیاه پیدا کردند، انجیر و زیتون. خداوند متعال در آنجا که فرموده: والتین و الزیتون،و طور سینین،و هذا البلد االمین، لقد خلقنا االنسان فی احسن تقویم،ثم رددناه اسفل سافلین)تین:1-5.) دکتر طه ابراهیم در این قسم خداوند متعال به انجیر و زیتون و ارتباط آن با خلقت انسان در بهترین زمان و برگرداندن آن به بدترین زمان می اندیشید. بعد از نتیجه گیری از انجیر و زیتون فهمید که به کار گیری آن از انجیر تنها یا از زیتون تنها فایده مورد نظر برای سالمتی انسان ندارد پس باید آن دو را با هم مخلوط کرد و دانشمندان ژاپنی نیز بهترین میزان را برای تاثیر) 1 انجیر و 7 زیتون( یافتند.طه ابراهیم خلیفه به جستجو در قرآن کریم ادامه داد و فهمید که انجیر یک بار در قرآن ذکر شده و زیتون 6 بار به صورت صریح و یک بار به صورت ضمنی در سوره مومنون آیه 20 آنجا که می فرماید درختی است که در طور سینا می روید، روغن می دهد و آن روغن برای خورندگان نان خورشی است. طه ابراهیم تمام اطالعاتی را که از قرآن کریم جمع آوری نموده بود را برای گروه تحقیقاتی ژاپنی فرستاد و بعد از اطمینان این گروه از اینگه قرآن 1430 سال قبل از آنان به نتیجه علمی آنان رسیده است رئیس آن گروه اسالم آورد و مجوز این کشف بزرگ را گروه ژاپنی به دکتر طه ابراهیم خلیفه دادند(1394، صفایی، نهضت؛ عباس اردکانیان و فاخته ماهینی)

انجير عمل كبد را تقويت ميكند. در رفع احتقان طحال مؤثّر است و خوردن آن با گردو مقاومت را
در برابر سموم بالا ميبرد. بوي دهان را از بين ميبرد و از تركيب سوختهي ميوهي آن با روغن، رنگي به دست ميآيد كه موهاي سفيد را مشكي مينمايد.

• بعد از سوزاندن انجير خاكستري، معادل 2 4 تا % وزن كلّي آن بر جاي ميماند كه مادهاي درماني به نام “پسورالن” از آن استخراج ميشود (. علي زرگري، گياهان دارويي، ج /4 447
• درخت انجير داراي “پاپايين” و “لاتكس” است و همچنين داراي يك نوع آنزيم است كه خاصيت ضد كرم قوي دارد. اين آنزيم روي “تريكوسفال” و “تري شن” مؤثّر بودهاست.
  -كمبود پتاسيم مخصوصاٌ وقتي كه غذاها داراي مقدار زيادي سديم نمك باشند موجب بالا رفتن فشار خون ميشود. انجير يك منبع خوب پتاسيم است و پتاسيم، عنصري براي كنترل فشار خون مي باشد.
• فسفر زياد انجير در پرورش هوش و حافظه مؤثّر است. همچنين فراواني آهن و كلسيم براي سلامتي كودكان ضعيف و كم خون مفيداست. (نوراني، 1380ه.ش، ص31)
• انجير به دليل داشتن فيبر بالا، از مبتلا شدن به سرطان سينه و سرطان روده جلوگير مي يكند.
• پتاسيم موجود در انجير، دفع ادراري كلسيم را كاهش ميدهد. و كلسيم تراكم استخوان را بالا ميبرد. بنابراين انجير براي افزايش تراكم استخوان مفي پد و از وكي استخوان جلوگير مي يكند .
• انجير آنتي اكسيدان زيادي نسبت به ساير ميوهها دارد. و چون در آن امگا 3 و امگا 6 وجود دارد، براي سيستم اعصاب، مغز و قلب بسيار مفيد ميباشد . انجير ملين و ضد يبوست است.
• شيره انجير براي شفاي زگيل و دمل بسيار مناسب است. كهبه گونهاي در تورات آمده است كه يكي از پيغمبران به نام اشعياي نبي، توانست در 704 سال پيش از ميلاد مسيح، پادشاهي به نام “حزقيا” را كه مبتلا به “اولسر” [سياه زخم بدخيم] بوده و احتمال خطر مرگ وي ميرفته است؛ با پماد انجير معالجه كند.

روغن زيتون ضد سم سرب و در رفع يبوست بسيار نيكوست، لكههاي ناخن را از بين ميبرد؛ براي
تقويت چشم و ريزش آب آن مفيد است. خوردن روغن زيتون به افراد چاق و بلغمي تأكيد شدهاست.
اگر زيتون داغ را روي نيش عقرب بمالند درد آن را تسكين ميدهد. زيتون فشار خون را كم و تب را قطع ميكند.
همچنین پژوهشگران معتقدند مصرف روغن زيتون خطر سرطان سينه را در زنان كاهش ميدهد.
تحقيق روي سلولهاي سرطان سينه در زنان نشان دادهاست كه اس دي اولئي زك روغن يتون اثر ژنسرطانزاي ا بي ين ماري را كاهش ميدهد. اجزاي مغذّي خاص در روغن زيتون ميتواند دل يلي براي تأثير مثبت رژ يم غذا يي مد ترانهاي بر سلامت قلب باشد. يا ين ترك بات كه “فنل” ناميده ميشوند اثر آنتياكسيداني، ضد التهابي و جلوگيري از تشكيل لخته در عروق دارند. روغنهاي زيتون سرشار از فنل بر عملكرد عروق خوني مشخص شدهاست. مصرف غذاهاي غني از تركيبات فنلي ميتواند سلامت قلبي عروقي را بهبود بخشد و بر قلب نيز تاثیر حفاظت بخش دارد.
ارتباط قسم و جواب قسم
خداوند در قسم های خود علاوه بر نشان دادن اهمیت مقسم به، و علاوه بر تأكیدی كه از این طریق بر وقوع خبر می کند ، قسم های خود را طوری انتخاب فرموده است كه خود آنها حجت و دلیل بر ثبوت خبر و جواب قسم نیز باشند.
در سوره تین مناسبت دقیق و لطیفی در قسم و جواب قسم وجود دارد،خداوند در ابتداء این سوره با سوگند خوردن به انجیر ،زیتون، کوه طور و مکه مکرمه،گویا به رسالت پیامبران،که برنامه ی زندگی انسانیت است، سوگند یاد می‌کند،چون انسان‌ها در پذیرش و عدم پذیرش رسالت انبیاء به دو گروه تقسیم می شوند،گروهی که قبول می‌کنند و گروهی که انکار می کنند.
اکثریت مردم، که رسالت انبیاء را نخواهند پذیرفت را با ثم رددناه أسفل سافلین،و عده ای که دعوت انبیاء را می پذیرند را با إلا الذین آمنو و عملوا الصالحات…،ذکر میکند.
از آنجایی که مخاطبین رسالت انبیاء، انسان‌ها هستند جواب قسم متعلق به طبیعت و منهج زندگی انسان است.
آنچه مربوط به طبیعت و ساختار انسان است با «لقدخلقنا الانسان فی أحسن تقویم»و آنچه مربوط به منهج و برنامه حیات بخش زندگی بشر است، با «إلا الذین آمنو و عملوا الصالحات فلهم أجر غیر ممنون»بیان شده است.
در این آیات اشاره ی دقیقی دیگر نیز وجود دارد که منهج و برنامه زندگی، باید ملائم و مطابق طبیعت انسان باشد، در غیر این صورت باعث ملالت و رنجیدگی انسان می گردد.

(فاضل سامرائی، التعبير القرآني، ص 339_340،چاپ دارعمار، التبيان في أقسام القرآن ص 55_56)

نظر نگارنده؛
وجود انسان دو بعد جسماني و روحاني دارد که از هم مستقل هستند
خلقت انسان در نیکوترین صورت، زمانی محقق می‌شود که انسان از جسم و روح و روان سالم و بانشاطی برخوردار باشد.
خداوند در ابتدا سوره تين، به انجیر و زیتون سوگند یاد می‌کند که طبق تحقیقات انجام‌گرفته توسط اطباء، انجیر و زیتون تنظیم‌کننده وضعیت جسمی انسان می‌باشد
این دو میوه مجموعه‌ای از املاح و ویتامین‌ها را دارد که انسان با این رژیم، می‌تواند جسم و روح خود را پاک‌سازی کند.
همچنین خوردن طبق این رژیم می‌تواند باعث ایجاد تنظیم وزن، درمان چاقی، درمان لاغری، درمان شکستگی استخوان، درمان امراض استخوانی دیگر نظیر آرتروز، پوکی استخوان، نرمی استخوان، سروصداهای مفصلی (کریپیتاسیون)، کمردرد، پادرد، درد خار پاشنه پا، درد مزمن استخوان دنبالچه، درد مزمن دنده‌ها، تقویت اسپرم‌ها، درمان نازایی، رفع یبوست، پاک‌سازی روده‌ها و…. شود. این رژیم یک تنظیم‌کننده متابولیسم کلسیم و فسفر استخوانی خوب است.
لذا می‌توان گفت بُعد جسمی خلقت انسان با این دو میوه نیکو می‌گردد.
از طرفی بُعد روحی و معنوی خلقت انسان نیز نیاز به تغذیه دارد تا نیکو گردد، شاید ذکر دو مکانی که نزول وحی آسمانی در آن صورت گرفته است (کوه طور و مکه مکرمه)، به این اشاره داشته باشد که با بهره‌مند شدن از چشمه زلال وحی، وجود روحی انسان به تکامل می‌رسد و بُعد معنوی وجود انسان نیز نیکو می‌گردد.
اما چرا به ذکر مکه مکرمه اکتفا نشد و کوه طور را خداوند متعال ذکر فرمود تا به این اصل مهم اسلام اشاره داشته باشد که نه‌تنها شرائع و ادیان گذشته نیز قابل‌احترام هستند بلکه شرط پذیرفته شدن ایمان، پذیرش ادیان گذشته نیز می‌باشد لذا به نمایندگی از شرائع قبلی، کوه طور که منبع نزول شریعت موسوی می‌باشد را، متذكر شد.